تعریف پزشکی جایگزین (Complementary Medicine):

پزشکی جایگزین یا مکمل یک رویکرد بهداشتی و درمانی است که از روش‌ها و تکنیک‌های مکمل پزشکی رایج یا طب مدرن برای بهبود سلامت انسان استفاده می‌کند. در دهه‌های 1970 و1980، این رشته‌ها عمدتاً به عنوان جایگزینی برای مراقبت‌های بهداشتی مرسوم ارائه شدند و از این رو در مجموع به عنوان «پزشکی جایگزین» شناخته شدند. این رویکرد به تکنیک‌ها، ترکیب‌های طبیعی، تغذیه مکمل، تکنیک‌های روان‌شناختی، تمرینات فیزیکی خاص، و دیگر روش‌های مشابه توجه دارد که به عنوان مکمل به درمان‌ها و روش‌های پزشکی رایج برای بهبود سلامت فرد معرفی می‌شوند. این رویکرد به افراد کمک می‌کند تا به صورت جامع‌تری به مسائل سلامتی‌شان نگاه کنند و به تعادل بین جسم، ذهن، و روح اهمیت بدهند. پزشکی جایگزین نیز به تشویق افراد به تصمیم‌گیری‌های بهتر برای سلامت خود و پیشگیری از بیماری‌ها می‌پردازد.

این نوع پزشکی به طور معمول به عنوان یک روش مکمل برای پزشکی رایج محسوب می‌شود و معمولاً تحت نظر متخصصان و پزشکان ماهری که دانش لازم در زمینه‌های مکمل دارند، انجام می‌شود. پزشکی جایگزین به اهمیت ارتقاء سلامت به جای درمان بیماری‌ها معتقد است و افراد را به تصمیم‌گیری‌های بهتر در خصوص سلامت خود و ترکیب مناسب روش‌های درمانی تشویق می‌کند. هدف آن ترکیب بهترین عناصر پزشکی و رویکردهای تکمیلی در راستای ارتقاء کیفیت زندگی و سلامت افراد می‌باشد و بدن انسان را به عنوان یک واحد یکپارچه و به هم مرتبط نگاه می‌کند.

پزشکی جایگزین شامل تعداد زیادی روش و تکنیک مختلف است که به عنوان روش مکمل برای پزشکی رایج مورد استفاده قرار می‌گیرند. در زیر، برخی از اصلی‌ترین و پرکاربردترین روش‌ها و تکنیک‌های زیر مجموعه پزشکی جایگزین را شرح داده‌ام (این لیست ممکن است شامل همه رویکردهایی نباشد که به عنوان درمان های مکمل در نظر گرفته می‌شوند):

تکنیک‌ها و تمرینات مبتنی بر تغییر و تحول بر بدن (Manipulation and body-based practices)

• ماساژ (Massage): این روش مبتنی بر تحریک و اعمال فشار بر پایانه‌های عصبی و نقاط فشار بدن به منظور تقویت و ارتقاء آرامش و کاهش درد می‌باشد. انواع مختلفی از ماساژ وجود دارد، به عنوان مثال، شیاتسو، سوئدی، رفلکسولوژی و … . با این حال، گستره‌ترین حرکات در روش‌های مختلف ماساژ بر پنج حرکت اصلی ماساژ سوئدی استوار است: افلوراژ (ضربه‌های آرام و ریتمیک در جهت جریان خون به سمت قلب)، پتریساژ (ورز دادن، فشار دادن و چرخاندن گروه‌های عضلانی)، اصطکاک (فشار ثابت یا حرکات دایره‌ای محکم که اغلب در اطراف مفاصل استفاده می‌شود)، ضربه‌زدن (ضربه‌زدن دست‌ها بر روی بدن) و لرزش (حرکت سریع عضله به جلو و عقب). ماساژ درمانی برای کاهش استرس و اضطراب، بهبود خلق و خو، کمک به آرامش و کنترل درد استفاده می‌شود. اگر جراحی کرده‌اید، ماساژ می‌تواند باعث بهبودی در محل برش شود و ممکن است از ایجاد اسکار جلوگیری یا سبب کاهش آن گردد. ثابت شده است که ماساژ پا تأثیر مثبتی بر درد، حالت تهوع و آرامش دارد.
• رفلکسولوژی (Reflexology): این درمان شامل اعمال فشار دستی به بخش‌هایی از بدن که با اندام‌ها یا سیستم‌های آسیب دیده مرتبط است، می‌باشد. رفلکسولوژی ممکن است به کاهش علائمی مانند درد، یبوست و حالت تهوع کمک کند.
• دستکاری کایروپراکتیک یا استئوپاتیک (Chiropractic or osteopathic manipulation): این یک رویکرد عملی است که بر ستون فقرات و سایر مفاصل بدن شما و ارتباط آنها با سیستم عصبی شما تمرکز دارد. این رویکردها شامل حرکت دادن عضلات و مفاصل با استفاده از کشش، فشار ملایم و مقاومت است. آنها می‌توانند به کاهش درد عضلانی و بهبود تحرک و عملکرد کلی شما کمک کنند. این رویکرد می‌تواند به کاهش شدت علائم مختلف از جمله میگرن، درد قاعدگی و سندرم تونل کارپ کمک کند.
• کاپینگ (Cupping): این روش یک نوع ماساژ درمانی است که شامل استفاده از فنجان‌های گرم‌شده برای ایجاد خلاء روی پوست شما می‌باشد. جهت کاهش التهاب، جریان خون را به مناطق مورد نظر افزایش می‌دهد.

تکنیک های ذهن-بدن (Mind-body techniques)

• مدیتیشن (Meditation) :
• مدیتیشن روشی جهت تسکین ذهن شما برای از بین بردن تنش عضلانی و رسیدن به آرامش درونی است. اشکال متعددی از مدیتیشن وجود دارد که به صورت فردی یا گروهی آموزش داده می‌شود.
• آرامش و تنفس عمیق (Relaxation and deep breathing)
• . تمدد اعصاب و تکنیک‌های تنفسی بیشتر به رهایی از تنش عضلانی، تسکین تنگی نفس، کاهش اضطراب و تشویق کمک می‌کند، به‌ویژه در هنگام دریافت درمان‌های ناخوشایند یا استرس‌زا.
• یوگا (Yoga):
• یوگا نوعی ورزش ملایم که شامل حالات بدن و تکنیک‌های تنفسی است. هزاران سال است که در هند انجام می‌شود و اکنون در سراسر جهان محبوب است. در غرب، یوگا بیشتر به دلیل فواید جسمی آن ارزش دارد تا معنوی، مانند توانایی آن در افزایش لطافت و شادابی و کاهش استرس و خستگی.
• منظره درمانی (Landscape therapy):

منظره درمانی نشان دادن مناظر آرامش بخش است که می‌تواند آرامش و آسودگی‌خاطر را برانگیزد. مناظر ممکن است در یک اتاق تاریک از طریق نمایش اسلاید یا صفحه نمایش ویدیویی نشان داده شوند یا ممکن است در قالب کتاب‌های هنری یا آثار هنری واقعی نشان داده شوند. منظره درمانی اغلب به عنوان یک تکنیک حواس‌پرتی برای کمک به مدیریت درد و اضطراب استفاده می‌شود.

• موزیک درمانی (Music therapy): موسیقی درمانی یک هنر تاثیرگذار برای کمک به افراد جهت دستیابی به هارمونی و تعادل طراحی شده است. موسیقی درمانی می‌تواند شامل گوش دادن و/یا پخش موسیقی باشد. موسیقی درمانگران افراد متخصصی هستند که برای طراحی برنامه‌های موسیقی مناسب برای هر بیمار آموزش دیده‌اند. از طریق موسیقی مسائل عاطفی، روحی و رفتاری را جستجو می‌کنند. موسیقی درمانی می‌تواند به آزادسازی احساسات و تقویت آرامش کمک کند. گوش دادن به موسیقی می‌تواند آرامش بخش یا نشاط آور باشد.
• درمان به کمک حیوانات (Animal-assisted therapy): یک درمانگر با سگ‌ها یا حیوانات دیگر همکاری می‌کند تا به شما کمک کند تا بهتر با مشکلات سلامتی خود از جمله اختلالات سلامت روان، سرطان و بیماری قلبی کنار بیایید. درمان با کمک حیوانات می‌تواند درد و اضطراب، افسردگی و خستگی مرتبط با بسیاری از مشکلات سلامتی را کاهش دهد.
• بیوفیدبک‌:(Biofeedback) این یک تکنیک آموزشی است که از طریق آن یاد می‌گیرید افکار، احساسات یا رفتار خود را کنترل کنید. درمانگر شما عملکردهای بدن شما (به عنوان مثال EEG برای اندازه‌گیری امواج مغزی، نوار قلب برای اندازه‌گیری ضربان قلب، EMG برای اندازه‌گیری انقباضات عضلانی) را در طول درمان اندازه‌گیری می‌کند، و با یادگیری استراتژی‌های مقابله‌ای جدید، تغییراتی را در این اندازه‌گیری‌ها مشاهده خواهید کرد.
• تصویرسازی یا تصاویر هدایت شده Guided imagery or visualization)): با این درمان، یک پزشک به شما کمک می‌کند تا تصاویر ذهنی مثبت و نتایج دلخواه را برای موقعیت‌های خاص ایجاد کنید. برای مثال، زمانی که در حالت آرامش هستید، ممکن است بر احساس قوی‌تر یا بهتر شدن تمرکز کنید، یا ممکن است تخریب سلول‌های تومور را تصور کنید. در تکنیک دیگری، شما ممکن است جنبه های مختلف درمان را تجسم کنید، از کم ترسناک‌ترین تا دردناک‌ترین، حفظ آرامش در هر مرحله.
• هیپنوتیزم درمانی Hypnotherapy)): هیپنوتیزم درمانی شبیه به تصویرسازی هدایت شده است، اما یک پزشک یا هیپنوتراپیست دارای مجوز باعث ایجاد آرامش عمیق می‌شود.
• دعا درمانی (rayer therapy): این رویکرد برای شفای ذهنی و عاطفی استفاده می‌کند. دعا می‌تواند به عنوان ابزاری برای کشف ناراحتی‌ها و استرس‌های گذشته، حال یا آینده قلب / روح شما استفاده شود. این موضوع می‌تواند به شما کمک کند تا خودتان را بهتر درک کنید و احساسات را کشف و رها کنید. دعای شما شخصی است – درمانگر صرفاً به عنوان یک تسهیل کننده عمل می‌کند.

انرژی درمانی (Energy therapies)

• تای چی (Tai Chi):
• تای چی یک هنر رزمی غیر جنگی است که از تکنیک‌های تنفسی و دنباله‌ای از حرکات آرام برای بهبود جریان چی یا «انرژی زندگی» برای آرام کردن ذهن و ارتقای خود درمانی استفاده می‌کند. اغلب به عنوان “مراقبه در حرکت” توصیف می‌شود. این بیشتر به عنوان نوعی مراقبت بهداشتی پیشگیرانه انجام می‌شود تا پاسخ به یک بیماری.
• چی گونگ (Qi gong):
• چی گونگ یک سیستم باستانی حرکت، تکنیک‌های تنفس و مراقبه است. این برای توسعه و بهبود گردش qi یا “انرژی زندگی” در اطراف بدن شما طراحی شده است.
• لمس درمانی (Therapeutic touch):
• با لمس درمانی، یک پزشک میدان انرژی خود را با شما هماهنگ می‌کند تا اختلالات در «جریان انرژی» متعادل شود و قدرت شفابخش بدن شما بتواند آزادانه کار کند. دست‌های درمان‌گر چند اینچ بالاتر از بدن شما قرار می‌گیرند و به آرامی از روی آن عبور می‌کنند تا هرگونه تغییر یا انسداد در میدان انرژی را ارزیابی کنند. انرژی شفابخش از بدن تمرین‌کننده به بدن شما هدایت می‌شود. لمس درمانی برای درمان شرایط مرتبط با استرس مانند خستگی و سردرد و همچنین تسکین درد، به ویژه در اثر فشار عضلانی و پس از جراحی استفاده می‌شود. همچنین برای بهبود زخم و اختلالات لنفاوی و گردش خون استفاده شده است.
• ریکی (Reiki):
• ریکی شکلی از درمان‌های معنوی ژاپنی است که ریشه در بودیسم باستانی تبتی دارد. هدف ریکی ارتقای سلامت، حفظ رفاه و کمک به شما برای دستیابی به سطح بالاتری از آگاهی است. تمرین‌کنندگان «انرژی ریکی» را از طریق دست‌های خود هدایت می‌کنند (آنها را روی بدن پوشیده‌تان نگه می‌دارند)، و انرژی را به مناطق مورد نیاز شما هدایت می‌کنند. ریکی ادعا می‌کند که مراکز انرژی بدن یا “چاکراها” را متعادل می‌کند و انسدادهای انرژی را که منجر به ناهماهنگی و بیماری می‌شود، از بین می‌برد. برخی از افراد ممکن است پس از درمان احساس آرامش کنند. دیگران احساس نشاط می‌کنند.
• طب سوزنی (Acupuncture):
• طب سوزنی یک سیستم باستانی چینی از مراقبت‌های بهداشتی است. هدف آن پیشگیری و درمان بیماری‌ها و شرایط خاص با چسباندن سوزن‌های بسیار ظریف و محکم به نقاط بدن شماست. اعتقاد بر این است که طب سوزنی ترشح اندورفین – مسکن‌های طبیعی – را تحریک می‌کند که همچنین می‌تواند احساس خوب بودن را افزایش دهد. طب فشاری، که در آن همان نقاط طب سوزنی با دست تحریک می‌شوند، ممکن است به همان روش، اما به میزان کمتر، موثر باشد.
• آهنربا درمانی (Magnets):
• این درمان شامل قرار دادن آهنربا بر روی بدن شما برای کاهش درد یا بهبود سلامتی می‌باشد

سایر رویکردهای مکمل (Other complementary approaches)

مکمل‌های غذایی و داروهای گیاهی (Dietary supplements and herbal remedies): مکمل‌های غذایی شامل ویتامین‌ها، مواد معدنی، گیاهان و آنزیم‌ها می‌باشد. ایمنی و اثربخشی این روش توسط سازمان غذا و داروی ایالات متحده آمریکا تایید نمی‌شوند. به عنوان مثال می‌توان به گلوکزامین، کندرویتین، خارمریم، جینکو، نخل اره‌ای، جینسینگ، روغن ماهی، اکیناسه، ویتامین D، کلسیم سیر و چای سبز اشاره کرد.

رایحه درمانی(Aromatherapy) :

در رایحه درمانی، شما در معرض روغن‌های ضروری هستید. روغن‌ها ممکن است در یک اتاق تبخیر شوند یا از طریق پوست شما جذب شوند. تصور می‌شود که رایحه‌های آزاد شده توسط روغن روی هیپوتالاموس، بخشی از مغز که بر هورمون‌های شما تأثیر می‌گذارد، اثر می‌گذارند. در تئوری، بو ممکن است بر خلق و خو، متابولیسم، سطح استرس و میل جنسی شما تأثیر بگذارد. برخی از اسانس‌های رایج عبارتند از: بابونه، اسطوخودوس، نعناع فلفلی، رزماری، اکالیپتوس، چوب صندل و درخت چای. انتخاب و پاسخ به رایحه بسیار شخصی است.

مزایا و معایب استفاده از پزشکی مکمل:

پزشکی مکمل یا جایگزین، به مجموعه‌ای از رویکردها و تکنیک‌های درمانی اطلاق می‌شود که به عنوان مکملی برای پزشکی رایج (پزشکی غربی) مورد استفاده قرار می‌گیرد. در زیر مزایا و معایب استفاده از پزشکی مکمل و تکنیک‌های رایج آن توضیح داده شده است:

مزایا:

1. رویکرد همگرایی (integrated approach): همگرایی در پزشکی مکمل به معنای ترکیب استفاده از تکنیک‌ها و روش‌های مکمل با پزشکی رایج (پزشکی غربی) است. این رویکرد با فرض این که تکنیک‌های مکمل می‌توانند بهبودی درمانی را تکمیل کنند و در برخی موارد به افزایش کیفیت درمان و بهبود سلامتی افراد منجر شوند. در ادامه، توضیحات بیشتری در مورد همگرایی در پزشکی مکمل آورده شده است:

• ترکیب درمان‌های مکمل با درمان‌های سنتی: در این رویکرد، از تکنیک‌های مکمل همچون تغذیه سالم، تمرینات تندرستی، مکمل‌های گیاهی، ماساژ، یوگا، و تکنیک‌های تنفسی به عنوان مکملی برای درمان‌های سنتی استفاده می‌شود. به عنوان مثال، برای درمان بیماری‌های قلبی، به علاوه بهبود رژیم غذایی و تمرینات ورزشی می‌توان از مکمل‌های گیاهی مانند گیاه اکلیپتوس (Eucalyptus) استفاده کرد.
• افزایش کیفیت درمان: همگرایی به پزشکان امکان می‌دهد تا تجربه‌های مطبوع و کیفیت درمان خود را بهبود بخشند. این امر می‌تواند به افزایش رضایت مشتریان و بیماران از خدمات پزشکی منجر شود.
• کاهش عوارض جانبی: ترکیب درمان‌های مکمل با درمان‌های رایج ممکن است به کاهش عوارض جانبی ناخواسته درمان‌های شیمیایی و دارویی کمک کند. به عنوان مثال، مکمل‌های گیاهی می‌توانند عوارض جانبی شدیدی که توسط داروهای شیمیایی ایجاد می‌شوند، کاهش دهند.
• استفاده از درمان‌های بهینه: با همگرایی، افراد می‌توانند از بهترین ترکیب درمانی برای شرایط خود بهره‌برداری کنند. به عبارت دیگر، ترکیب مهارت‌های پزشکی سنتی و تکنیک‌های مکمل می‌تواند به شخصی‌سازی درمان منجر شود.
• تمرکز بر سلامت و پیشگیری: همگرایی در پزشکی مکمل به تمرکز بر سلامتی و پیشگیری از بروز بیماری‌ها معروف است. این به معنای این است که به جای تمرکز بر درمان بیماری‌ها، بر تقویت سیستم ایمنی بدن و بهبود عمومی سلامتی افراد تاکید می‌شود.
• نظارت پزشکی: در همگرایی، نظارت پزشکی از اهمیت بسیاری برخوردار است. پزشک معالج مسئول تعیین نیازهای بیمار و تنظیم ترکیب درمانی صحیح می‌باشد و از تداخل‌ها و عوارض جانبی پیشگیری می‌کند.
• تداوم و تاثیرات طولانی مدت: ترکیب درمان‌های مکمل و رایج ممکن است تاثیرات طولانی مدت و تداوم درمان را بهبود بخشد و از بازگشت بیماری‌ها و علائم جلوگیری کند.

باید توجه داشت که همگرایی در پزشکی مکمل نیاز به نظارت و مشورت با پزشک دارد تا تأثیرات مثبت درمانی برای هر شخص تعیین شود و تدابیر ایمنی رعایت شود.

2. بدون عوارض جانبی جدی: بسیاری از تکنیک‌های پزشکی مکمل، بدون دارا بودن عوارض جانبی جدی که در داروهای شیمیایی ممکن است به وجود آید، استفاده می‌شوند. این مورد سبب جلب افراد اعتماد افراد به این روش‌ها می‌شود.
3. تمرکز بر ارتقاء سلامتی و پیشگیری: پزشکی مکمل به تمرکز بر ارتقاء سلامتی و پیشگیری از بیماری‌ها معروف است. این به معنای این است که این روش‌ها می‌توانند به افراد کمک کنند که سلامتی خود را حفظ کنند و از بروز بیماری‌ها جلوگیری کنند.
4. گزینه برای افرادی که به درمان‌های رایج پاسخ نمی‌دهند: برخی از افراد به درمان‌های سنتی پاسخ نمی‌دهند یا عوارض جانبی جدی دارند. پزشکی مکمل به عنوان یک گزینه دیگر برای این افراد ارائه می‌شود.

معایب:

1. عدم موجود شواهد علمی اثبات شده کافی: یکی از معایب اصلی استفاده از پزشکی مکمل، عدم تأیید علمی کافی تکنیک‌ها و روش‌های مکمل است. این به معنای این است که ادعاهای مرتبط با تأثیرات مثبت آنها باید با احتیاط بیشتری مورد بررسی قرار گیرند.
2. ممکن است به جای درمان تأثیر زیان‌بار داشته باشد: در برخی موارد، استفاده نادرست از تکنیک‌های پزشکی مکمل ممکن است به جای بهبود، به افزایش عوارض بیماری‌ها و تأثیرات زیان‌بار منجر شود.
3. هزینه‌های بالا: بعضی از تکنیک‌های پزشکی مکمل هزینه‌های بالایی دارند و توسط بیمه‌ها پوشش داده نمی‌شوند. این موضوع ممکن است برای افرادی با منابع مالی محدود مشکل‌ساز باشد.
4. تداخل با درمان‌های رایج: استفاده همزمان از تکنیک‌های پزشکی مکمل و درمان‌های رایج ممکن است به تداخل در درمان و عوارض جانبی ناخواسته منجر شود. این تداخل‌ها باید توسط پزشکان در نظر گرفته شوند.
5. عدم درسترسی به اطلاعات و منابع آموزشی کافی: در بسیاری از موارد، افراد به درستی آموزش داده نمی‌شوند و اطلاعات کافی در مورد استفاده از تکنیک‌های پزشکی مکمل ندارند. این ممکن است به استفاده نادرست و ناامن منجر شود.
6. انصراف از درمان‌های رایج: استفاده از تکنیک‌های پزشکی مکمل ممکن است به بعضی افراد انگیزه دهد که از درمان‌های رایج صرفاً به دلیل اعتقاد به پزشکی مکمل صرف نظر کنند، که ممکن است منجر به از دست دادن درمان‌های کارآمد باشد.
7. عدم نظارت کافی: اصول و نظارت بر تکنیک‌های پزشکی مکمل ممکن است متفاوت باشد و در بعضی موارد نظارت کافی بر کیفیت و ایمنی این تکنیک‌ها وجود نداشته باشد. این موضوع ممکن است مشکلاتی در اثربخشی مناسب روش در درمان ایجاد کند.

باید توجه داشت که مزایا و معایب استفاده از پزشکی مکمل بستگی به نوع تکنیک مکمل و شرایط فردی دارند و برای هر فرد ممکن است متفاوت باشند. برای استفاده از این تکنیک‌ها، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید و از توصیه‌های وی در انتخاب بهترین رویکرد بهداشتی برای شما بهره‌برداری کنید.

اگر علاقه مند به شروع طب مکمل باشم چه باید بکنم؟

در این رابطه چند نکته مهم وجود دارد:

• قبل از شروع هر گونه درمان تکمیلی با درمانگر اولیه خود صحبت کنید.
• هرگز بدون مشورت با درمانگر اولیه سنتی خود، مصرف داروهای تجویز شده را متوقف نکنید.
• از درمانگر فعلی خود بخواهید که توصیه او را برای درمانگر مکمل ارائه دهد.
• مراکز بهداشتی، درمانی معتبر را برای نوع خدمت مورد نظر خود جستجو کنید. می‌توانید درباره الزامات مجوز یا گواهینامه مورد نظر مطالعه داشته باشید و یا از پزشکان و متخصصین این حوزه استعلام فرمایید..
• تا آنجا که می‌توانید درباره پزشک خاصی که به دیدن آن علاقه دارید، از جمله تحصیلات، آموزش، مجوزها یا گواهینامه آنها اطلاعات کسب کنید. امروزه می‌توانید این اطلاعات را در جستجوهای وب‌سایت بیابید یا به سادگی با دفتر آن‌ها تماس بگیرید و قبل از گرفتن وقت آن را بخواهید.
• دریابید که آیا پزشک مکمل با درمانگر سنتی شما کار می‌کند یا خیر. این مهم است که همه درمانگران شما با یکدیگر همکاری کنند تا بهترین مراقبت ممکن را به شما ارائه دهند.
• از درمانگر مکمل خود بپرسید که آیا با افرادی با شرایط خاص سلامتی شما کار کرده است یا خیر.
• همه درمانگر خود – پزشکان طب سنتی و طب مکمل – را در مورد تمام داروهای تجویز شده و سایر محصولات بهداشتی و درمانی که استفاده می کنید به روز نگه دارید. این به همه متخصصین کمک می‌کند تا دید کاملی از اقداماتی که برای مدیریت سلامت خود انجام می‌دهید داشته باشند.
• در صورت تداوم یا بدتر شدن علائم، به پزشک سنتی خود مراجعه کنید.

چگونه بفهمم که درمان مکمل ایمن، مؤثر و از نظر علمی قابل اعتماد است؟

دانستن این نکته مهم است که تحقیقات، نتایج و شواهد علمی تاییدکننده ایمنی و اثربخشی درمان مکمل ممکن است برای همه رویکردها در دسترس نباشد. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد رویکردهای خاص می‌توانید از طریق:

• صحبت با متخصصین و درمانگران سنتی خود در مورد درمان‌های مکملی که در نظر دارید از آنها بهره ببرید. از آنها در مورد ایمنی و اثربخشی این رویکردها سوال بپرسید.
• درخواست از درمانگر مکمل برای منابع علمی مبنی بر ایمنی و اثربخشی روش‌هایی که برای وضعیت سلامتی شما استفاده می‌کنند.
• بازدید یا تماس با کتابخانه یا یک کتابخانه پزشکی (یک دانشکده پزشکی یا برخی از بیمارستان‌ها) برای یافتن مقالات مجلات علمی یا کتاب‌های قابل اعتماد در مورد درمان مکمل یا محصولی که به آن علاقه دارید کمک بخواهید.
• بازدید از وب سایت‌های معتبر علمی بین المللی که ممکن است اطلاعات مفیدی را ارائه دهند.